INSTRUKCJA
MONTAŻU I OBSŁUGI
BIOLOGICZNEJ OCZYSZCZALNI
ŚCIEKÓW
typu
TURBOJET EP-3
Poznań, lipiec 2003 r.
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP...................................................................................................................................................................................................
1.1. Zakres stosowania.................................................................................................................................................................
1.2. Zalecane obciążenie oczyszczalni...............................................................................................................................
2. BUDOWA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW........................................................................................................................................
3. INSTRUKCJA MONTAŻU.................................................................................................................................................................
4. INSTRUKCJA OBSŁUGI.................................................................................................................................................................
4.1. Obsługa i konserwacja oczyszczalni ścieków..................................................................................................
4.1.1. Obsługa.....................................................................................................................................................................................
4.1.2. Konserwacja.............................................................................................................................................................................
5. POMIAR ILOŚCI ŚCIEKÓW..........................................................................................................................................................
6. PIERWSZE URUCHOMIENIE OCZYSZCZALNI (ROZRUCH)...............................................................................................
7. MOŻLIWE NIESPRAWNOŚCI I SPOSOBY ICH USUWANIA...............................................................................................
8. KOŃCOWE UWAGI EKSPLOATACYJNE..................................................................................................................................
9. DODATKOWA OPCJA CHEMICZNEGO STRĄCANIA FOSFORU.....................................................................................
10. INSTALACJA ELEKTRYCZNA...................................................................................................................................................
10.1. Budowa........................................................................................................................................................................................
10.2. Odbiorniki energii elektrycznej...................................................................................................................................
10.3. Działanie układu.................................................................................................................................................................
10.3.1. Sprężarka SP .........................................................................................................................................................................
10.3.2. Pompa P1 ..............................................................................................................................................................................
10.3.3. Elektrozawór EZ1..................................................................................................................................................................
10.3.4. Elektrozawór EZ2..................................................................................................................................................................
10.4. Ochrona przeciwporażeniowa....................................................................................................................................
10.5. Wytyczne obsługi i konserwacji.................................................................................................................................
Postępująca
degradacja środowiska naturalnego, wzrost skażenia wód powierzchniowych i
podziemnych oraz szybko rosnące koszty wywozu ścieków nieoczyszczonych zmuszają
nas do szukania efektywnych i skutecznych rozwiązań korzystnych ekonomicznie i
przyjaznych dla środowiska.
Skomplikowany
problem biologicznego oczyszczania ścieków rozwiązuje w prosty sposób
biologiczna oczyszczalnia ścieków typu TURBOJET
EP-3, którą właśnie Państwo nabyliście.
Ścisłe
przestrzeganie postanowień niniejszej instrukcji umożliwi wykonanie prawidłowego
montażu, podłączenia i uruchomienia oraz zapewni długoletnią, bezawaryjną
eksploatację oczyszczalni, zwłaszcza, że do jej budowy zastosowano wyłącznie tworzywa
sztuczne i materiały odporne na korozję.
Oczyszczalnia
ścieków typu TURBOJET EP-3 pracuje w
oparciu o metodę „niskoobciążonego osadu
czynnego” i realizuje biologiczny proces oczyszczania ścieków podobnie jak
duże oczyszczalnie komunalne. Dla zapewnienia poprawnej pracy oczyszczalni nie
jest potrzebne stosowanie jakichkolwiek chemicznych czy biologicznych preparatów
wspomagających. Proces oczyszczania ścieków realizowany jest w warunkach
tlenowych przez bakterie i mikroorganizmy pobierające zanieczyszczenia zawarte
w ściekach jako pokarm i rozkładające substancje organiczne. Towarzyszy temu
procesowi przyrost masy struktur biologicznych, tzw. osadu czynnego. Dla zachowania równowagi biologicznej nadmiar
„wyhodowanego” osadu czynnego gromadzony czasowo w osadniku wstępnym musi być
okresowo odprowadzany z układu oczyszczania, np. wywożony wozem asenizacyjnym
na wyznaczony punkt zlewny.
Proces
oczyszczania ścieków przebiega optymalnie w temperaturze 10-20 oC, dlatego zaleca się zakopanie zbiorników
oczyszczalni poniżej głębokości przemarzania gruntu lub zastosowanie dodatkowej
izolacji termicznej.
Oczyszczalnie
ścieków typu TURBOJET EP-3 mogą być
stosowane do oczyszczania ścieków o składzie zbliżonym do typowych ścieków
gospodarczo-bytowych. Typowy zakres stosowania to: zespoły mieszkaniowe
budownictwa jedno i wielorodzinnego, małe szkoły, przedszkola, sanatoria, domy
pomocy społecznej, miejsca obsługi podróżnych przy trasach szybkiego ruchu i
autostradach itp.
Przy zamiarze
stosowania oczyszczalni do innych rodzajów ścieków, zwłaszcza ścieków
przemysłowych (np. z gorzelni, ubojni, masarni, stołówki itp.) konieczna jest konsultacja
z producentem w celu dobrania odpowiedniego układu technologicznego
oczyszczania ścieków.
Oczyszczalnia ścieków typu TURBOJET EP-3 przeznaczona jest do oczyszczania ścieków odprowadzanych w ilościach 2.2-3.0 m3/d. Przy innym, nietypowym składzie ścieków stosuje się przeliczenie na tzw. Mieszkańców Równoważnych MR. Przelicznik ilości ścieków bytowo-gospodarczych na MR podaje tabela 1. Tabela 1 .
Typ
oczyszczalni |
Przepustowość |
|
|
m3/d
|
MR |
TURBOJET EP-3 |
2.2-3.0 |
15-20 |
Zasadę działania oczyszczalni ścieków typu TURBOJET EP-3 przedstawiają zamieszczone dalej schematy ideowe:
Oczyszczalnia ścieków składa się z następujących
głównych elementów:
¨ zbiornik OWs
¨ zbiornik retencyjny ZR
¨ zbiornik KN/OWt
¨ studzienka kontrolna SK
¨ wyposażenie mechaniczne:
* sprężarka powietrza SP
* dyfuzor napowietrzający DN
*
pompa zatapialna do pompowania
ścieków surowych P1
*
pompa mamutowa do recyrkulacji ścieków PRS
*
pompa mamutowa do usuwania
osadu nadmiernego PON
* elektrozawory EZ1
i EZ2
* koryto odpływowe KO
¨ elektryczny zespół zasilająco-sterujący
Z-S
OSADNIK WSTĘPNY OWs - wykonany jest z laminatów
poliestrowo-szklanych. Ma kształt cylindryczny, składa się z dwóch części,
dolnej i górnej połączonych kołnierzowo za pomocą śrub lub nitów. Od góry
zamknięty jest pokrywą ochronną. Przegroda wewnętrzna dzieli przestrzeń
wewnętrzną zbiornika na 2 komory I i II. Możliwe jest wykonanie osadnika
wstępnego połączonego ze zbiornikiem retencyjnym w jednym szczelnym zbiorniku
betonowym. Rozwiązanie takie stosowane jest w trudnych warunkach terenowych lub
przy znacznym zagłębieniu rurociągu dopływowego ścieków surowych.
ZBIORNIK RETENCYJNY ZR - wykonany podobnie jak
Osadnik Wstępny z laminatów
poliestrowo-szklanych. W Zbiorniku Retencyjnym umieszczona jest pompa
zatapialna P1. Czynna pojemność retencyjna zbiornika wynosi ok. 1,3
m3, umożliwia ona równomierne dawkowanie ścieków do komory
napowietrzania. W wersji betonowej ZR połączony jest w jednym zbiorniku z OWs.
ZBIORNIK KN/OWt - wykonany jest również z laminatów
poliestrowo-szklanych. Składa się ze zbiornika zewnętrznego i wewnętrznego.
Przestrzeń międzyzbiornikowa stanowi wydzieloną przestrzeń osadową i
klaryfikacyjną osadnika wtórnego OWt.
W części stanowiącej komorę napowietrzania KN, centralnie w osi zbiornika
umieszczony jest dyfuzor napowietrzający DN.
STUDZIENKA KONTROLNA SK - wykonana jest z rury PVC f200 z kaskadowym dopływem i odpływem ścieków.
Różnica poziomu wlotu i wylotu zapewnia możliwość poboru ścieków do badań
analitycznych. Studzienka przykryta jest pokrywą.
SPRĘŻARKA POWIETRZA SP - służy do ciągłego lub
cyklicznego napowietrzania ścieków. Uwagi dotyczące budowy i eksploatacji
sprężarki zawarte są w dołączonej „Instrukcji obsługi sprężarki”.
DYFUZOR NAPOWIETRZAJĄCY DN - wykonany w całości z
tworzyw sztucznych. Zaopatrzony jest w membranę gumową ze specjalnej, odpornej
na starzenie gumy ponacinanej w sposób zapewniający drobnopęcherzykową
strukturę napowietrzania. Sposób mocowania dyfuzora na rurze PVC, której koniec
trafia w specjalną kształtkę centrującą zapewnia jego centralne umieszczenie w KN i symetryczne napowietrzanie
zawartości zbiornika.
POMPA RECYRKULACJI ŚCIEKÓW
PRS - jest
to rura PVC z odpowiednio ukształtowanym doprowadzeniem strumienia powietrza.
Płynące wewnątrz rury pęcherzyki powietrza
„porywają” z objętości OWt
strumień ścieków oczyszczonych i przepompowują do OWs zapewniając odświeżenie jego zawartości. Zaletą tego
rozwiązania jest niezawodna praca (brak części ruchomych) i łatwa regulacja
wydajności (przez odpowiednią nastawę czasu pracy/przerwy przekaźnika czasowego
sterującego pracą elektrozaworu powietrza).
POMPA OSADU NADMIERNEGO PON - budowa i zasada działania
są identyczne jak pompy recyrkulacji ścieków. Pompa ta służy do usuwania
nadmiaru przyrastającego osadu czynnego z dna
OWt do OWs (do pierwszej komory).
ELEKTROZAWORY POWIETRZA EZ1
i EZ2 - są to typowe zawory sterowane elektrycznie bezpośredniego działania. W
stanie beznapięciowym są one normalnie zamknięte. Zadziałanie odpowiedniego
przekaźnika czasowego (czas pracy) powoduje załączenie elektrozaworu i otwarcie
przepływu powietrza do odpowiedniej pompy mamutowej i pompowanie ścieków oczyszczonych
lub osadu.
POMPA ZATAPIALNA P1 - służy do pompowania
ścieków surowych ze zbiornika retencyjnego ZR
do komory napowietrzania KN. Sposób
mocowania i zawieszenia pompy umożliwia jej łatwy demontaż np. do okresowego
czyszczenia. Szczegółowa charakterystyka techniczna podana jest w załączonej „Instrukcji obsługi pompy”.
KORYTO ODPŁYWOWE KO - służy do równomiernego
zbierania sklarowanych ścieków z powierzchni Osadnika Wtórnego. Koryto ma
kształt pierścieniowej rynny z naciętym obwodowo przelewem „pilastym”. Do
precyzyjnego wypoziomowania koryta służą śruby i nakrętki regulacyjne.
ELEKTR. ZESPÓŁ
ZASILAJĄCO-STERUJĄCY - zapewnia zasilanie, sterowanie i zabezpieczenie poszczególnych
odbiorników energii elektrycznej przed skutkami zwarć i przeciążeń, oraz
informuje o stanach awaryjnych. Steruje również pracą pomp mamutowych w
układzie recyrkulacji ścieków i usuwania osadu nadmiernego. Schemat ideowy
układu Z-S i schemat połączeń zewnętrznych
stanowią załączniki do niniejszej INSTRUKCJI
OBSŁUGI.
Przy wyborze
lokalizacji oczyszczalni należy uwzględnić konieczność ochrony zbiorników
oczyszczalni przed ew. uszkodzeniami mechanicznymi wywołanymi np. nadmiernym
obciążeniem powierzchniowym przyległego gruntu (od parkujących pojazdów
samochodowych, skarpą powyżej pokryw zbiorników itp.). Należy w związku z tym
wyraźnie wydzielić strefę ochrony
oczyszczalni, o wielkości
odpowiadającej rzutowi w planie zbiorników +2 m zapasu z każdej strony. Strefa
ta nie może być narażona na żadne dodatkowe obciążenia mechaniczne (poza
naturalnym obciążeniem gruntem).
Przed
zainstalowaniem zbiorników oczyszczalni ścieków należy upewnić się, czy warunki
gruntowe pozwalają na dokonanie posadowienia zbiorników w gruncie tradycyjnymi
metodami. Przeszkodą może być na przykład tzw. kurzawka i wysoki poziom wód
gruntowych.
W terenie,
gdzie występuje okresowy wysoki poziom wód gruntowych (sięgający powyżej dna
zakopanego zbiornika), należy liczyć się z dodatkową, czasami bardzo dużą siłą
wyporu działającą na zbiorniki. W związku z tym, aby w okresie eksploatacji
uniknąć niebezpieczeństwa wyniesienia zbiorników i zniszczenia instalacji,
należy bezwzględnie pamiętać o ich opróżnianiu tylko do granicy poziomu wód
gruntowych (np. przy okresowym opróżnianiu zawartości Osadnika Wstępnego)!!!
Jeżeli stały,
wysoki poziom wód gruntowych uniemożliwiałby posadowienie zbiornika klasycznymi
metodami, wówczas należy obetonować cały zbiornik masywnym kołnierzem betonowym
o ciężarze większym od siły wyporu dla osadzanego zbiornika.
Wykonanie
instalacji w trudnych warunkach terenowych jest możliwe, jednak prace ziemne
lepiej zlecić w takim przypadku wyspecjalizowanej firmie.
Producent oczyszczalni
nie ponosi odpowiedzialności za ew. uszkodzenia mechaniczne zbiorników spowodowane
niefachowym bądź niestarannym montażem.
UWAGA:
Standardowy
sposób posadowienia zbiorników pokazany został na poniższym schemacie I. Jeżeli
wylot kanalizacji wypada głębiej niż 60 cm, wówczas należy zastosować dodatkowe
przedłużenie studzienki włazowej, i zamówić zbiorniki OWs i ZR w wykonaniu
specjalnym z pogrubionym płaszczem zewnętrznym (schemat II). Dla wylotu
kanalizacji poniżej 1 m należy zastosować zbiorniki OWs i ZR w wykonaniu betonowym
np. z kręgów f1200 (schemat III).
Jeżeli
wylot kanalizacji wypada poniżej 1 m pod poziomem gruntu, wówczas komory OWs i ZR należy wykonać w formie przegrodzonego zbiornika betonowego, lub
wykonanego z kręgów betonowych! Zbiornik KN/OWt
należy umieścić na normalnym poziomie.
Przy
samodzielnym montażu oczyszczalni pomocny będzie profil podłużny po drodze
przepływu ścieków, na którym pokazano charakterystyczne rzędne dla wybranego
przykładu gdzie:
- poziom terenu wynosi +5.00
m.n.p.m. (poziom porównawczy +0.00 m.n.p.m.),
- dno kanału doprowadzającego
ścieki do oczyszczalni jest zagłębione 60 cm poniżej poziomu terenu (może być
wymagane ocieplenie kanału),
- rzędna wylotu do odbiornika
pozwala na grawitacyjne odprowadzenie ścieków oczyszczonych.
Przy
występujących w indywidualnych rozwiązaniach różnicach (np. wg pokazanych
wcześniej schematów II i III), należy je uwzględnić przy ustalaniu poziomów
posadowienia zbiorników zachowując podane na profilu proporcje.
W
normalnych warunkach terenowych w celu zainstalowania oczyszczalni ścieków
należy:
*
wykonać wykop odpowiadający gabarytom zbiorników i pozwalający na swobodne
wykonanie obsypki bocznej,
*
na dnie wykopu ułożyć warstwę drobnego tłucznia, żwiru, żużla itp. o
grubości ok. 15 cm i dobrze zagęścić,
*
sprawdzić zgodność rzędnych wykopu z założeniami projektowymi,
*
na przygotowanym podłożu ustawić zbiorniki oczyszczalni obciążając je
wodą do ciężaru ok. 100 kg i dokładnie wypoziomować,
*
podłączyć dopływ ścieków, połączyć zbiorniki i studzienkę kontrolną
rurociągami PVC f 110 wg schematu
technologicznego.
Rurociągi tłoczne pomp P1 (f50PE), PRS i PON (f40PE) należy wprowadzić przez ściany boczne
odpowiednich studzienek włazowych (jest to niezbędne do późniejszej kontroli
przepływu !),
Należy
zwrócić szczególną uwagę na zachowanie ciągłego spadku na całej długości
rurociągów (w kierunku przepływu lub w odwrotnym), zapewniającego całkowite
opróżnienie rury po ustaniu dopływu ścieków. Zapobiegnie to osadzaniu się
zanieczyszczeń, a w warunkach zimowych zamarzaniu przy okresowym braku przepływu.
*
zalewać stopniowo zbiorniki wodą wykonując jednocześnie zewnętrzny
zasyp gruntem bez kamieni i zagęszczając dokładnie kolejne warstwy grubości ok.
20 cm (okolice kołnierzy łączących segmenty zbiorników, a dla zbiornika podwyższonego
KN/OWt również całą część walcową i dno należy starannie obetonować),
Z uwagi na rodzaj zastosowanego na zbiorniki
materiału konstrukcyjnego jednoczesne napełnianie wodą i zewnętrzne obsypywanie
jest niezbędnym warunkiem prawidłowego posadowienia zbiorników oczyszczalni !!!
*
umocować kominki wentylacyjne w
otworach przygotowanych w zbiornikach,
*
ułożyć elektryczny kabel zasilający (wskazane ułożenie w rurkach
osłonowych),
*
połączyć sprężarkę i dyfuzor napowietrzający z pozostałymi elementami wyposażenia
i dokonać regulacji, zwracając szczególną uwagę na centralne, osiowe
umieszczenie talerza dyfuzora w uchwycie centrującym (przy dnie). Przy łączeniu
sprężarki z zespołem rozdziału powietrza należy zwrócić szczególną uwagę na
ułożenie przewodu tłocznego powietrza ze spadkiem w kierunku dyfuzora. Z uwagi
na możliwość wykraplania się wody w przewodzie tłocznym, takie ułożenie zapewni
samoczynny spływ ew. skroplin przez dyfuzor.
*
pomiędzy brzegiem studzienki a pokrywą zachować dystans ok. 2 cm
zabezpieczając szczelinę wentylacyjną przed jej przypadkowym zasłonięciem np.
przez śnieg, liście itp.,
*
wypoziomować dokładnie koryto odpływowe dla uzyskania równomiernego
przepływu przez przelewy pilaste,
W
utrudnionych warunkach terenowych poza wcześniej wymienionymi czynnościami
należy ponadto:
*
zastosować dodatkowe odwodnienie wykopu i ew. wzmocnienie ścian,
*
zastosować trwałe obetonowanie zbiorników na całej wysokości (od dna do
poziomu rurociągów technologicznych - schemat II),
*
zastosować do zasypu zamiast gruntu rodzimego piasek lub żwir
zagęszczany warstwowo wibratorem,
*
ogrodzić teren oczyszczalni dla zabezpieczenia przed przypadkowymi
uszkodzeniami zbiorników
UWAGA:
Staranne wykonanie prac montażowych oraz prawidłowa
regulacja podzespołów oczyszczalni gwarantuje wieloletnią, niezawodną pracę
instalacji. Producent nie ponosi odpowiedzialności za nieprawidłowe działanie
oczyszczalni powstałe na skutek niestarannego montażu lub niewłaściwej regulacji
urządzeń stanowiących wyposażenie oczyszczalni.
Oczyszczalnia
ścieków typu TURBOJET EP-3 w
zasadzie nie wymaga specjalnej obsługi, jednak okresowe wykonywanie pewnych
czynności regulacyjno-kontrolnych w istotny sposób może przyczynić się do
poprawy efektywności pracy oczyszczalni.
Okresowe przeglądy podzespołów, tak jak w każdym innym urządzeniu technicznym
mają na celu zapobieganie awariom elementów wyposażenia oczyszczalni.
Prawidłowa praca małej, biologicznej oczyszczalni
ścieków wymaga przestrzegania następujących zaleceń ogólnych:
1) Nie należy wrzucać do
urządzeń kanalizacyjnych żadnych większych części stałych mogących zakłócić
pracę oczyszczalni.
2) Zabrania się zlewania do
kanalizacji płynów lub innych środków toksycznych mogących spowodować zanik
życia biologicznego w strukturze osadu czynnego (tłuszcze w większych
ilościach, rozpuszczalniki organiczne, produkty naftowe itp.).
3) Należy stosować środki
piorące i myjące ulegające tzw. biodegradacji.
4) Należy unikać jednorazowych
zrzutów dużych ilości ścieków. Korzystniej jest zrzucać ścieki małymi porcjami,
gdyż zapewnia to równomierne obciążenie oczyszczalni w większym przedziale
czasu.
5) Należy racjonalnie
gospodarować wodą stosując nowoczesne systemy oszczędzające, pamiętając o tym,
że oczyszczalnia służy do oczyszczania ścieków a nie wody i że „rozcieńczanie”
ścieków wcale nie jest korzystne z punktu widzenia przemian biologicznych
zachodzących w procesie oczyszczania ścieków.
UWAGA:
Jeżeli przewidujemy zastosowanie oczyszczalni w
warunkach gdzie duże, jednoczesne zrzuty ścieków zawsze występują (np.
wieczorna kąpiel większej ilości osób), wtedy należy zamówić lub wykonać
większy zbiornik retencyjny.
Oczyszczalnia
ścieków typu TURBOJET EP-3 została
zaprojektowana z myślą o jak najmniejszym angażowaniu się użytkownika w
czynności eksploatacyjne, jednak istnieje pewne minimum czynności obsługowych,
które należy wykonać w celu zapewnienia prawidłowej pracy oczyszczalni.
W zakres
przeglądów dokonywanych co 7 dni wchodzą:
·
Sprawdzenie prawidłowości pracy sprężarki powietrza.
·
Sprawdzenie szczelności połączeń przewodów powietrznych.
·
Sprawdzenie prawidłowej pracy dyfuzora napowietrzającego
(napowietrzanie i cyrkulacja ścieków równomierne w całej objętości komory
napowietrzania).
·
Ocena wizualna przebiegu procesu oczyszczania (zapach, barwa ścieków,
pienienie na powierzchni itp.).
·
Pobranie próbki ścieków oczyszczonych ze studzienki kontrolnej i jej
wizualna ocena ( zapach, mętność, zawartość zawiesin itp.).
·
Sprawdzenie prawidłowości pracy układu Z-S.
Z uwagi na
rodzaj zastosowanych tworzyw konstrukcyjnych i wysoką jakość podzespołów
mechanicznych, oczyszczalnia ścieków typu TURBOJET
EP-3 w zasadzie nie wymaga żadnych typowych zabiegów konserwacyjnych.
Charakterystykę
zastosowanych urządzeń napowietrzających podaje tabela 2.
Tabela 2.
Wymagana ilość powietrza dostarczanego do KN |
|||||
6.9 |
ENVICON EMS 1 szt. |
6.0 |
W przypadku
małych oczyszczalni najskuteczniejszym i najtańszym sposobem określenia ilości
ścieków jest pomiar ilości zużywanej wody za pomocą wodomierza.
Dodatkowo
oczyszczalnie ścieków typu TURBOJET EP-3 posiadają układ czasowego sterowania
pracą pompy P1. Z jednostkowej wydajności pompowania i sumarycznego
czasu pracy w ciągu doby określa się średni przepływ ścieków przez oczyszczalnię.
Ta metoda może być stosowana dla oczyszczalni do których podłączonych jest
kilku różnych użytkowników.
Obie
wymienione wyżej metody zapewniają pomiar ilości ścieków oczyszczonych z błędem
mniejszym od 5 %.
Rozruch
biologicznej oczyszczalni ścieków jest zespołem czynności koniecznych do
wykonania w celu osiągnięcia przez oczyszczalnię zakładanych parametrów pracy i
uzyskania zamierzonego efektu technologicznego. Prawidłowe wykonanie czynności
rozruchowych zapewni szybkie dojście oczyszczalni do pełnej sprawności i
uzyskanie odpowiedniej jakości ścieków oczyszczonych.
Po zakończeniu
montażu, sprawdzeniu szczelności zbiorników, drożności połączeń i prawidłowości
podłączenia automatycznego układu sterowania można przystąpić do zasadniczych
czynności rozruchowych do których należy:
1. Napełnienie zbiorników wodą
do poziomu max. dla każdego zbiornika (zgodnie z poziomami podanymi na profilu
podłużnym).
2. Wykonanie testu sprawności
wszystkich urządzeń elektrycznych przez ich kolejne, krótkotrwałe załączenie w
pracy ręcznej.
3. Sprawdzenie równomierności
pracy dyfuzora napowietrzającego w komorze napowietrzania.
Uwaga: dyfuzor
napowietrzający jest jedynym urządzeniem oczyszczalni przeznaczonym do pracy
ciągłej, która jest warunkiem niezbędnym do prawidłowej pracy całej
oczyszczalni i podtrzymywania życia biologicznego osadu czynnego.
4. Sprawdzenie rzeczywistej
wydajności każdej z pomp przez kolejne załączenie ich na czas potrzebny do
przepompowania zadanej objętości do naczynia pomiarowego (np. wiaderka o znanej
objętości 10 l) podstawionego pod wylot z rury tłocznej.
5. Dokonanie prawidłowych
nastaw czasówek w układzie automatyki dla odpowiednich pomp wg następującej
zasady:
- średnia dobowa wydajność
pompy P1 powinna wynosić ok. 130% przewidywanego (lub lepiej
zmierzonego) średniodobowego dopływu ścieków do oczyszczalni. Dla przyjętej
zasady, że czas pracy pompy P1 powinien wynosić nie więcej niż 15 s należy więc obliczyć wymagany czas
przerwy i dokonać odpowiedniej nastawy na czasówce.
Przykładowo
dla danych uzyskanych z pomiarów:
¨ wydajność pompy P1 Qp =14.0 m3/h
¨ średniodobowy dopływ ścieków
Qśr. d = 2.5 m3/d
uzyskamy następujące wyniki:
* czas pracy pompy na dobę tp =2.5* 1.3 /14.0 =
0.232 h = 13.9 min.= 834s
* ilość załączeń pompy na
dobę np = 834/15 = 56 zał.
* czas przerwy pomiędzy
załączeniami: tr = (24 *
60)/56 = 25.7 min.
W związku z tym na czasówce
pompy P1 należy ustawić czas pracy 15 s i czas przerwy ok. 25 min.
- średnia dobowa wydajność
pompy do recyrkulacji ścieków PRS powinna wynosić ok. 50-200% średniodobowego
dopływu ścieków do oczyszczalni. Obliczeń i nastaw dokonuje się analogicznie
jak dla pompy P1, przy założeniu czasu pracy pompy PRS ok. 1.5 min.
- średnia dobowa wydajność
pompy mamutowej do usuwania osadu nadmiernego PON powinna wynosić ok. 60 l/d.
Obliczeń i nastaw dokonuje się analogicznie jak dla pompy PRS. Pompę tą można
załączyć jednak dopiero po pierwszym przekroczeniu zawartości osadu w KN 500 ml/l
w cylindrze miarowym po 1/2 h (próba opisana w p. 7)
6. „Zaszczepienie” osadu
czynnego z pobliskiej, dobrze pracującej oczyszczalni ścieków w ilości ok. 300
- 500 l zagęszczonego osadu. Osad należy wlać do komory napowietrzania po
wcześniejszym odpompowaniu z niej odpowiedniej ilości wody odpowiadającej
ilości przywiezionego osadu.
Uwaga: Dowóz osadu nie jest
niezbędnym warunkiem pierwszego uruchomienia oczyszczalni, skraca jednak
zdecydowanie czas dojścia oczyszczalni do pełnej sprawności technologicznej (do
ok. 2-4 tygodni) i zapobiega niekorzystnym zjawiskom mogącym mieć miejsce w
trakcie rozruchu (np. nadmierne pienienie się zawartości KN).
7. Po ok. 24 h napowietrzania
osadu można podłączyć dopływ ścieków na oczyszczalnię i uruchomić pracę
oczyszczalni w automatycznym układzie sterowania (wcześniej pracował tylko
dyfuzor napowietrzający).
8. Przy zaszczepieniu podanej
ilości „zdrowego” osadu czynnego i prawidłowej pracy wszystkich urządzeń po ok.
4 tygodniach (w okresie zimowym nieco dłużej) oczyszczalnia powinna uzyskać
wymagany efekt technologiczny, a ścieki oczyszczone osiągnąć parametry podane w
tabeli 4.
Tabela 3.
Lp. |
Rodzaj |
Efekt wystąpienia zakłócenia |
Możliwa przyczyna |
Sposób usunięcia niesprawności |
1. |
Brak napowietrzania ścieków. |
Pogorszenie jakości odpływających ścieków. |
* Awaria sprężarki.
* Brak zasilania sprężarki. * Nieszczelność w przewodach powietrznych. * Uszkodzenie dyfuzora napowietrzającego. |
* Sprawdzić sprężarkę, w razie uszkodzenia
membrany lub zaworków wymienić na nowe. * Ustalić przyczynę, wymienić bezpiecznik. * Sprawdzić połączenia elektryczne. * Uszczelnić lub wymienić przewody powietrzne. * Zdemontować i sprawdzić stan dyfuzora
(szczególnie zaworu zwrotnego i membrany). W razie konieczności wymienić na nowe. |
2. |
Utrata drożności hydraulicznej układu. |
Poziomy ścieków w zbiornikach wyższe od
normalnych. |
* Zapchanie elementów rurociągu PVC zanieczyszczeniami
stałymi ( szmaty, folia itp.). * Uszkodzona pompa P1 lub jej
sterowanie. |
* Oczyścić i udrożnić kanały przepływowe.
|
3. |
Brak przepływu w układzie recyrkulacji ścieków lub
usuwania osadu nadmiernego |
Wypływanie zagniłego osadu w OWt, pogorszenie
jakości odpływu. |
* Uszkodzona pompa PRS lub PON. * Przepalenie zabezpieczeń elektr. lub
odpowiedniego elektrozaworu. * Zapchany rurociąg tłoczny pompy PRS lub PON. * Niewłaściwa nastawa czasu pracy/przerwy przekaźnika
czasowego. |
* Zlokalizować i naprawić uszkodzenie. * Ustalić przyczynę i naprawić uszkodzenie.
|
4. |
Za
duży przepływ w układzie usuwania osadu nadmiernego. |
Za
małe stężenie osadu w komorze napowietrzania, pogorszenie jakości odpływających
ścieków ( wzrost mętności ), zmniejszenie ilości powietrza doprowadzanego do
dyfuzora. |
*
Zła regulacja przepływu powietrza
przez pompę osadową PON. *
Uszkodzenie elektrozaworu. |
*
Dokonać sprawdzenia i regulacji zasilania powietrznego pompy. *
Naprawić uszkodzenie lub wymienić |
5. |
Pogorszenie jakości ścieków na odpływie pomimo poprawnej
pracy układu napowietrzania. |
* Ciemny kolor ścieków, duża ilość zawiesin stałych,
zapach siarkowodoru. * Ścieki oczyszczone bez zapachu, bardzo mętne,
jasne, widoczne zawiesiny w odpływie. * W komorze napowietrzania na powierzchni tworzy
się lekko mulista piana, widoczne kulki smarów. |
* Zbyt duża ilość osadu w układzie oczyszczalni.
* Gwałtowne wylanie do systemu kanalizacyjnego
dużej ilości smaru, oleju itp. |
* Usunąć wozem asenizacyjnym zawartość osadnika
wstępnego. ( wkładając wąż do pierwszej komory ).
|
Dla przybliżonej oceny sprawności pracy oczyszczalni ścieków można
przeprowadzić prostą analizę polegającą na określeniu stężenia osadu czynnego w
komorze napowietrzania. Należy w tym celu posłużyć się wyskalowanym cylindrem
szklanym o objętości całkowitej 1 dm3.
W celu wykonania analizy należy pobrać próbkę
ścieków z komory napowietrzania, zlać ją do cylindra (napełniając go dokładnie
do objętości 1 dm3) i odstawić na 1/2 godziny. Po upływie tego czasu
należy odczytać zawartość osadu [cm3/dm3].
Dla prawidłowo pracującej oczyszczalni ścieków próbka posiada
następujące cechy charakterystyczne:
·
wyraźna granica rozdziału ścieków i osadu,
·
ścieki nad osadem klarowne, bez zapachu,
·
osad koloru brązowego o wyraźnej, kłaczkowatej strukturze,
·
zawartość osadu w próbce 200-500 cm3/dm3.
Wszelkie odstępstwa wyglądu próbki od
powyższego opisu świadczą o złej pracy oczyszczalni ścieków. Na podstawie
obserwacji próbki oraz opisanych w Tabeli
3 rodzajów zakłóceń należy ustalić przyczynę złej pracy układu i
niezwłocznie ją usunąć.
W celu dokładnego określenia parametrów pracy
oczyszczalni należy pobrać próbkę ścieków z odpływu (ze studzienki kontrolnej)
o objętości 2 dm3 i oddać do analizy w specjalistycznym
laboratorium. Dla prawidłowo pracującej oczyszczalni ścieków podstawowe wyniki
powinny mieścić się w następujących granicach:
Tabela
4.
1. Zawiesina ogólna |
< 50 mg/dm3 |
2. BZT5 |
< 40 mg/dm3 |
3. pH |
6.8-7.4 |
4. CHZT |
< 150 mg/dm3 |
5. Azot ogólny |
< 30 mg/dm3 |
6. Fosfor ogólny |
< 5.0 mg/dm3 |
7. Tlen rozpuszczony |
1-5 mg/dm3 (analiza powinna być
wykonana tlenomierzem w komorze napowietrzania) |
1) Ścisłe
przestrzeganie niniejszej instrukcji i dokładne wykonywanie czynności
obsługowych i eksploatacyjnych zapewni skuteczną i efektywną pracę oczyszczalni
ścieków.
2) Przy okazji
instalacji oczyszczalni ścieków wskazane jest zakupienie wodomierza do
obserwacji i kontroli zużycia wody. Godzinowe i średniodobowe zużycie wody nie
powinno być wyższe od maksymalnych wartości określonych dla danej wielkości
oczyszczalni. Średnie zużycie wody mniejsze od 40% lub większe od 150% wartości
dopuszczalnych świadczy o złym doborze wielkości oczyszczalni i może być
przyczyną problemów eksploatacyjnych.
Należy podkreślić, że sztuczne „rozcieńczanie” ścieków większą ilością wody
jest niecelowe i w niczym nie przyczyni się do poprawy efektywności pracy
oczyszczalni, która jest przeznaczona do oczyszczania ścieków a nie wody.
3) Po
wystąpieniu awarii polegającej na „zatruciu” lub wypłukaniu osadu z komory
napowietrzania czas dojścia oczyszczalni do pełnej sprawności technologicznej
wynosi podobnie jak przy pierwszym rozruchu ok. 3 tygodni.
4) Usuwanie
osadu nadmiernego do OWs należy
rozpocząć dopiero po pierwszym przekroczeniu wartości dopuszczalnej stężenia
osadu czynnego w KN tj. ok. 500 cm3/l po 1/2 h w cylindrze litrowym. Do tego czasu
elektrozawór EZ2 sterujący
pracą pompy osadu nadmiernego pozostaje zamknięty. Usuwanie osadu należy
prowadzić systematycznie małymi porcjami (przykładowa nastawa EZ2:
45 s praca, 4 h przerwa, lub częściej w zależności od potrzeb).
5) Okresowe
usuwanie nadmiaru osadu nagromadzonego w układzie oczyszczalni należy przeprowadzać
raz na 2 miesiące lub w razie
wystąpienia nadmiernego stężenia osadu w komorze napowietrzania KN (pomimo usuwania osadu nadmiernego).
Jeżeli
chcemy uniknąć ponownego rozruchu oczyszczalni należy wybrać tylko zawartość osadnika wstępnego !
6) Recyrkulacja
ścieków oczyszczonych do OWs powinna wynosić
50-200 % średniodobowego dopływu ścieków. Nastawy dokonuje się czasem
pracy/przerwy elektrozaworu EZ1. Jest to bardzo ważny parametr,
dlatego należy go często kontrolować. Kontroli dokonujemy przez pomiar (np.
wiaderkiem) ilości recyrkulowanych ścieków w czasie jednostkowym i przeliczenie
na przepływ średniodobowy.
7) Przy
wykonywaniu wszelkich czynności obsługowych należy przestrzegać elementarnych
zasad higieny, a po ich zakończeniu dokładnie umyć ręce ciepłą wodą z mydłem.
8) Dbałość o
prawidłowe parametry odprowadzanych z układu ścieków oczyszczonych leży w interesie
użytkownika oczyszczalni zwłaszcza przy ich wprowadzaniu do ziemi przez studnię
chłonną lub drenaż rozsączający. W przypadku ścieków nie oczyszczonych,
zagniłych i z dużą ilością zawiesiny organicznej studnia chłonna lub drenaż
mogą ulec „zamuleniu”, co w efekcie spowoduje utratę drożności układu.
Użytkownik,
który uzyskał pozwolenie na eksploatację oczyszczalni ścieków i
odprowadzanie ścieków do wyznaczonego odbiornika, za niezachowanie
określonych w p. 5 parametrów ścieków oczyszczonych podlega karze określonej
w odpowiednich przepisach !!! |
Przy odprowadzaniu ścieków oczyszczonych do wód I klasy czystości i do
zbiorników bezodpływowych zachodzi
potrzeba zastosowania dodatkowego stopnia chemicznego do strącania fosforu w
celu uzyskania jego zawartości w ściekach oczyszczonych na poziomie
<1.5 mg/l.
W tym celu do oczyszczalni ścieków typu TURBOJET EP-3 można zamówić
dodatkowy stopień chemiczny współpracujący z oczyszczalnią.
W stopniu chemicznym odbywa się dozowanie koagulantu proporcjonalne do
ilości dopływających ścieków i do stężenia fosforu koniecznego do usunięcia ze
ścieków oczyszczanych.
Niewielkie przepustowości typoszeregu oczyszczalni przydomowych
wymagają precyzyjnych i niezawodnych urządzeń dozujących. W przyjętym rozwiązaniu
technicznym zastosowano pompki perystaltyczne amerykańskiej firmy MASTERFLEX.
Pompka ta załącza się określoną ilość razy na dobę na czas potrzebny do
przepompowania obliczonej średniej dawki dobowej.
Dozowanie koagulantu odbywa się symultanicznie do komory napowietrzania.
Z uwagi na zwykle występujący brak badań składu ścieków, ostateczną
dawkę jednostkową ustala się po wykonaniu badań podczas rozruchu
technologicznego oczyszczalni.
Stosowany koagulant - siarczan żelazowy (nazwa handlowa PIX-S) dostarczany
jest z firmy „Kemipol” - Police przez sieć regionalnych dystrybutorów, w
pojemnikach o wielkości zależnej od zapotrzebowania (wielkości oczyszczalni) i
możliwości magazynowych użytkownika oczyszczalni.
Może być dostarczany w beczkach o poj. 55, 160 i 200 dm3,
lub cysterną do większych zbiorników stacjonarnych.
Pompka perystaltyczna do dozowania PIX-a umieszczona jest w obudowie z
tworzywa sztucznego łącznie z wyłącznikiem, przekaźnikiem czasowym i
bezpiecznikami. Zespół ten łącznie ze zbiornikiem na PIX umieszcza się w
pobliżu zbiornika KN/OWt oczyszczalni ścieków.
W przypadku umieszczenia skrzynki zasilająco - sterującej oczyszczalni
w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników, obie te obudowy mogą być wzajemnie ze
sobą połączone (identyczne moduły). Upraszcza to znacznie połączenia elektryczne,
które prowadzi się krótkimi kablami pomiędzy skrzynkami.
Szczegółowa instrukcja montażu i obsługi stopnia chemicznego dostępna
jest u producenta, który na życzenie klienta dokonuje również doboru właściwej
dawki koagulantu.
Odbiorniki
energii elektrycznej oczyszczalni są zasilane i sterowane ze skrzynki
zasilająco-sterowniczej o stopniu szczelności IP 65. Przewody zasilające
chronione są rurkami elektroinstalacyjnymi PVC, a na podejściach do odbiorników
wężami elastycznymi PVC. Zasilanie układu doprowadzone jest z instalacji
ogólnej obiektu.
Odbiornikami
energii elektrycznej są:
- sprężarka SP typu HP-100 o mocy znamionowej 101 W
zasilana prądem jednofazowym 220 V, 50 Hz i pracująca w sposób ciągły, służąca
do zasilania powietrzem dyfuzora napowietrzającego w komorze napowietrzania.
- pompa P1 typu BIOX 200/8 o mocy znamionowej 0.9 kW zasilana
prądem jednofazowym 220V, 50Hz i pracująca okresowo, służąca do przepompowania
ścieków ze zbiornika retencyjnego ZR
do komory napowietrzania KN,
- elektrozawór EZ1 o mocy znamionowej 10 W
zasilany prądem jednofazowym 220 V, 50 Hz pracujący okresowo, służący do
zasilania powietrzem pompy recyrkulacji ścieków PRS.
- elektrozawór EZ2 o mocy znamionowej 10 W
zasilany prądem jednofazowym 220 V, 50 Hz pracujący okresowo, służący do
zasilania powietrzem pompy usuwania osadu nadmiernego PON.
Układ
zasilająco-sterowniczy zabudowany jest w skrzynce z tworzywa termoplastycznego
o stopniu szczelności IP 65. Aparatura zawarta w skrzynce zapewnia:
- rozdział energii
elektrycznej,
- zabezpieczenie obwodów od
skutków zwarć (bezpieczniki topikowe ),
- zabezpieczenie
przeciwporażeniowe (wyłącznik różnicowo- prądowy),
- sterowanie odbiornikami
zgodnie z przyjętymi założeniami technologicznymi,
- wypracowanie sygnalizacji
stanów pracy i awarii,
- wypracowanie zewnętrznej
sygnalizacji stanów awarii.
Sprężarka
pracuje w sposób ciągły. Załączania i wyłączania dokonuje się przełącznikiem S1
na elewacji skrzynki Z-S, posiadającym położenia ZAŁ-WYŁ. Stan pracy sygnalizowany
jest świeceniem lampki sygnalizacyjnej H2 „PRACA”. Sprężarka posiada wewnątrz
obudowy własne zabezpieczenie termiczne wyłączające zasilanie po przekroczeniu
temperatury dopuszczalnej. Po spadku temperatury poniżej dopuszczalnej granicy,
sprężarka jest ponownie automatycznie załączana.
Pompa P1 może pracować w reżimie
sterowania automatycznego (praca podstawowa) lub ręcznego (wynikająca z decyzji
obsługi). Wyboru sterowania dokonuje się przełącznikiem S2 posiadającym
położenia :
"A"
- sterowanie automatyczne ( czasowe )
"R"
- sterowanie ręczne ( praca ciągła )
"WYŁ"
- zasilanie wyłączone
Okresowe
załączanie pompy realizowane jest przekaźnikiem czasowym astabilnym
niesymetrycznym K2, umożliwiającym niezależne od siebie nastawy czasu pracy i
czasu przerwy. Stan pracy sygnalizowany jest świeceniem lampki sygnalizacyjnej
H3 "PRACA".
Stan awarii
(wyłączenie pompy spowodowane zadziałaniem czujnika termicznego lub inną
awarią) sygnalizowany jest świeceniem lampki sygnalizacyjnej H4
"AWARIA". Stan awarii sygnalizowany jest równocześnie w obwodzie
zewnętrznym sygnalizacji awarii.
Elektrozawór EZ1 może pracować w reżimie sterowania automatycznego
(praca podstawowa) lub ręcznego (wynikająca z decyzji obsługi ). Wyboru
sterowania dokonuje się przełącznikiem sterowania S3 posiadającym położenia:
„A”-
sterowanie automatyczne (czasowe),
„R”-
sterowanie ręczne (praca ciągła),
„WYŁ”- zasilanie
wyłączone.
Okresowe
załączanie elektrozaworu realizowane jest przekaźnikiem czasowym astabilnym
niesymetrycznym K3, umożliwiającym niezależne od siebie nastawy czasu pracy i
czasu przerwy. Praca sygnalizowana jest świeceniem lampki sygnalizacyjnej H5
„PRACA”.
Działanie układu zasilania
elektrozaworu EZ2 jest
takie samo jak opisano wyżej dla EZ1:
Przełącznik
sterowania: S4.
Przekaźnik
czasowy: K4.
Sygnalizacja
stanu pracy: H6.
Ochrona
przeciwporażeniowa ma na celu niedopuszczenie do przepływu przez ciało
człowieka prądu rażeniowego albo ograniczenie przepływu przez szybkie wyłączenie
tak, aby zapobiec powstaniu groźnych dla życia i zdrowia skutków patofizjologicznych.
Ochrona ta
polega na uniemożliwieniu dotknięcia do części czynnych w warunkach normalnej
eksploatacji oraz spowodowaniu szybkiego wyłączenia w przypadku pojawienia się
na częściach przewodzących dostępnych w wyniku uszkodzenia izolacji, napięcia
dotykowego, mogącego spowodować w przypadku dotyku pośredniego, przepływ prądu
rażeniowego.
W układzie
stanowiącym przedmiot niniejszej dokumentacji jako ochronę podstawową
zastosowano ochronę przed dotykiem bezpośrednim, z uzupełnieniem ochrony przy
użyciu wyłącznika różnicowoprądowego, zainstalowanego w skrzynce zasilająco-sterowniczej
zapewniającego wystarczająco szybkie wyłączenie. Wymagane jest umieszczenie
szyny PE.
Oznaczenie
przewodów ochronnych:
- przewód ochronny PE
(zielono-żółty) - przyłączanie do części przewodzących dostępnych,
- przewód neutralny N
(niebieski) - przesył energii elektrycznej
Wszystkie
połączenia i przyłączenia przewodów biorących udział w ochronie przeciwpożarowej
winny być wykonane w sposób:
- pewny,
- trwały w czasie,
- chroniący przed korozją.
Skrzynka
zasilająco-sterownicza spełnia wymagania normy PN-91/E-05009/53.
Prace
montażowe instalacji elektrycznych winny być wykonane zgodnie z normą
PN-91/E-0500951.
Prace
związane z ochroną przeciwporażeniową winny być wykonane zgodnie z normą
PN-91/E-05009/481.
Aparatura
zasilająco-sterownicza umożliwia sterowanie i kontrolę stanów pracy i awarii
odbiorników energii elektrycznej oraz sygnalizację świetlną miejscową i zdalną
stanów pracy, zagrożenia i awarii. Stała konserwacja pozwala obsłudze na
właściwą eksploatację i kontrolę obsługiwanych przez nią urządzeń. W czasie
eksploatacji należy przeprowadzić okresowe przeglądy i konserwacje aparatury
zamocowanej w jednostkach kompletacyjnych i na urządzeniach technologicznych.
Przegląd zewnętrzny obejmuje kontrolę stanu
połączeń, zapylenia lub pojawienia się zacieków. Przeglądu zewnętrznego należy
dokonywać raz w tygodniu oraz po każdej awarii instalacji mogącej spowodować
zamoczenie względnie zapylenie skrzynki lub aparatów i urządzeń, a także
każdorazowo po zadziałaniu zabezpieczenia zwarciowego danego obwodu, lub
wyłącznika różnicowoprądowego.
Konserwacja bieżąca obejmuje kontrolę stanu
połączeń na listwach i zaciskach aparatów z usuwaniem zauważonych luzów oraz
oczyszczeniem wnętrza skrzynki z pyłu i kurzu. Do oczyszczenia należy używać
szmat względnie odkurzacza przemysłowego - nie wolno używać sprężonego
powietrza. Konserwacji bieżącej należy dokonywać raz na trzy miesiące
względnie częściej jeśli wymagają tego warunki eksploatacyjne.
Konserwacja okresowa obejmuje konserwację
bieżącą oraz szczegółową kontrolę stanu połączeń na listwach i zaciskach z
oczyszczeniem końcówek przewodów, pomiarem rezystencji izolacji przewodów i
skuteczności ochrony przeciwporażeniowej. Konserwacji okresowej należy
dokonywać raz w roku. Pomiaru rezystencji należy dokonywać po każdorazowym
zamoczeniu instalacji. Rezystencja instalacji winna wynosić min. 1000 W/1V napięcia roboczego.
Wszystkie
prace konserwacyjne należy wykonywać w stanie beznapięciowym. Osoby wykonujące
powyższe prace winny być przeszkolone z dziedziny eksploatacji i konserwacji
urządzeń elektrycznych do 1 kV i powinny posiadać odpowiednią grupę BHP.
Pomiary okresowe skuteczności ochrony przeciwporażeniowej i rezystencji
izolacji winny być zlecane osobom posiadającym odpowiednie uprawnienia.
Protokół z tych pomiarów winien otrzymać kierownik obiektu odpowiedzialny za
działanie tych urządzeń elektrycznych.
Warunki
normalnej eksploatacji:
- aparatura elektryczna nie
powinna być narażona podczas eksploatacji na trwałe wibracje, wstrząsy
względnie uderzenia,
- otaczające powietrze nie
powinno zawierać pyłów składników wywołujących korozję i niszczenie powłok ochronnych,
- na aparaty i urządzenia
elektryczne nie powinno oddziaływać intensywne promieniowanie cieplne,
- urządzeń elektrycznych nie
wolno obmywać strumieniem wody, ani czyścić sprężonym powietrzem.